Inzicht in jezelf en anderen ontwikkelen in literatuurlessen: een ontwerphandleiding
Praktische inzichten vanuit promotieonderzoek.
Auteur(s)
Marloes Schrijvers
Samenvatting
Leidt het aanbieden van literatuuronderwijs ertoe dat leerlingen daadwerkelijk meer inzicht in zichzelf en anderen ontwikkelen? En welke didactische aanpak zorgt voor een optimale stimulatie van dit inzicht? Deze vragen stonden centraal in het promotieonderzoek van Marloes Schrijvers. Het levert drie ontwerpregels voor het ontwikkelen van literatuurlessen op. Daarnaast blijkt de didactische aanpak ‘Transformatief Dialogisch Literatuuronderwijs’ (TDL) middelbare scholieren optimaal te stimuleren om hun zelfinzicht en sociaal inzicht te vergroten.
Aanbevelingen
Op klas-/groepsniveau
- Zorg ervoor dat leerlingen kunnen reflecteren op verschillende leeservaringen: verbeelding, identificatie, inleving, oordelen over personages, sympathie en bewustwording van taal en stijl.
- Gebruik de drie ontwerpregels uit het onderzoek als basis voor het ontwikkelen van literatuurlessen met als doel om bij leerlingen het zelfinzicht en het sociaal inzicht te stimuleren.
Ontwerpregels
- Gebruik teksten waarin sociaal-morele kwesties en dilemma’s aan bod komen.
- Ontwerp gespreksactiviteiten die leerlingen aanzetten tot het mondeling uitwisselen van persoonlijke ervaringen in relatie tot de gelezen tekst.
- Ontwerp schrijftaken die betrekking hebben op de teksten en de sociaal-morele thematiek daarin. Deze schrijftaken dienen leerlingen aan te zetten tot het activeren van relevante persoonlijke ervaringen, het opmerken en noteren van de reacties die een tekst in hen oproept en het reflecteren op deze reacties.
- Creëer een open en serieuze sfeer waarin leerlingen worden uitgedaagd maar waarin ze ook mogen aangeven dat ze vastlopen of dingen moeilijk vinden.
- Stel open en inventariserende vragen en breng hier variatie in aan. Vermijd een IRE-interactiepatroon (initiatie – reactie – evaluatie) binnen literatuurlessen.
- Zorg ervoor dat je jezelf positioneert als de docent die kan ondersteunen bij het ontdekken van de betekenis van een verhaal en laat je eigen reacties op verhalen zien.
- Kies ook eens voor een leeskring, groepsmondeling of een schrijftaak voor in het literatuurdossier als eindopdracht van de literatuurlessen.
Literatuurverwijzing
Schrijvers, M. (2019). Inzicht in jezelf en anderen ontwikkelen in literatuurlessen: Een ontwerphandleiding.Amsterdam: Stichting Lezen.