De vele kanten van leesbegrip

Kernelement 1: Werk aan het opbouwen van kennis

• Kies voor programma’s die leesinstructie en zaakvakonderwijs integreren, zodat leerlingen hun kennis gezamenlijk vergroten.

Kernelement 2: Bouw aan woordenschat

• Zorg voor veel rijke taal door voor te lezen, leerlingen aan te moedigen om zelf te lezen en door betekenisvolle interacties met ze te voeren.
• Bied expliciete instructie aan die bestaat uit het aanleren van woordbetekenissen of het aanleren van strategieën om die betekenissen tijdens het lezen te achterhalen.

Kernelement 3: Zorg voor verschillende typen geïntegreerde teksten

• Bied met name teksten met structuursignalen aan. Deze teksten leiden tot een beter begrip.
• Bied tekststructuurinstructie aan voor informatieve teksten en kies voor het uitleggen van meerdere tekststructuren.
• Bied schrijfopdrachten aan waarbij leerlingen de kennis over tekststructuren kunnen toepassen.

Kernelement 4: Leer leerlingen (flexibele) strategische lezers te worden

• Geef ‘metacognitieve instructie’. Zo weten leerlingen welke strategieën ze wanneer, hoe en waarom moeten inzetten. Op deze manier kunnen leerlingen hun begrip van een tekst monitoren, repareren of versterken.

Kernelement 5: Discussieer met leerlingen over teksten

• Moedig leerlingen aan om gezamenlijk te redeneren naar aanleiding van open en authentieke vragen over de tekst.
• Neem als docent een ondersteunende rol op je en pas waar nodig modeling toe. 

Kernelement 6: Integreer lezen en schrijven

• Integreer lezen en schrijven omdat er sprake is van soortgelijke cognitieve processen. Schrijven zorgt voor een beter leesbegrip omdat leerlingen kritischer kijken naar eigen teksten en doordat ze zich bewust zijn dat ze schrijven voor een bepaald publiek.

Kernelement 7: Zorg voor een motiverende leesomgeving

• Geef leerlingen vrijheid om zelf hun boeken te kiezen.
• Zet in op de sociale verbondenheid van leerlingen, bijvoorbeeld doordat ze mogen samenwerken aan leestaken.
• Kies voor een aanbod dat aansluit bij de interesses van leerlingen.

Kernelement 8: Monitor en toets leesbegrip in de klas

• Kies voor een formatieve benadering van toetsen. Zo kun je beter beargumenteerde beslissingen nemen over het begrijpend leesonderwijs dat je geeft. 

Kernelement 9: Differentieer

• Werk met heterogene groepen in de klas. Zwakkere leerlingen leren zo meer omdat ze een stimulerender aanbod krijgen, er hogere verwachtingen van hen zijn en ze hulp krijgen van meer vaardige klasgenoten. Sterkere leerlingen profiteren ook omdat zij vaak de uitleg geven en zo redeneervaardigheden ontwikkelen.

Steensel, R. van & Houtveen, T. (2020). De vele kanten van leesbegrip. Verslag van een literatuurstudie naar kernelementen van effectief onderwijs in begrijpend lezen. Levende Talen Tijdschrift, 21(3), 3-12.